Skip to main content

विदर्भातली भाषा

विदर्भातली भाषा हा मराठीच्या अभ्यासकांचे चर्चा करण्याचा आवडता विषय. पुलंनी पुणेकर, मुंबईकर कि नागपूरकर यातून त्या भाषेचे ठराविक शब्द, हेल ये लोकांपर्यंत पोहोचवून ठेवले. वाढत्या शहरीकरणामुळे आता बरेच लोक इकडे येऊ लागले आहेत. आधीच्या नौकरी दरम्यान माझाही बरयाच नाग्पुराकारांशी संपर्कही आला.

"काय करून राहिला बे?",
"तू थांब, मी येउन राहिलो आहे तिकडे."
"अरे तो कागद घेवून घे"
"एवढा मजा आला ना, बास रे बास! "

हि आणि अश्या प्रकारची काही वाक्ये कायमच कानावर येत असत. गप्पांच्या ओघात, मित्राने निष्कर्ष काढला की नागपूर महाराष्ट्राच्या एका बाजूला आहे, त्यामुळे त्याच्यावर एक प्रकारचा मध्य प्रदेशाच्या हिंदीचाही संस्कार आहे. हिंदीचा प्रभाव तिकडच्या मराठीवर एवढा वाढला असेल की -  थोडे मराठी शब्द वापरून आणि वाक्य रचना हिंदी सारखीच करून नागपुरी मराठी विकसित झाली असेल.

 नागपूरच्या मराठीवर या अश्या हिंदीच्या साच्याचे संस्कार झाले असतील. मग ऐकलेले शब्द, वाक्य जुळवून या थेअरी मध्ये बसताहेत की नाही हे पडताळून पाहिले. बघा ना -

"काय करून राहिला बे?",
क्या कर रहा है?

तू थांब, मी येउन राहिलो आहे तिकडे."
तू रुक, मी आ रहा हू वहां.

"अरे, तो कागद घेवून घे"
 "अरे वो कागज ले ले."

"एवढा मजा आला ना, बास रे बास!
- मजा मधला जा इकडे जाळातला जा, जसा हिंदीत म्हणतात. उरलेले सगळे शब्द हे हिंदीतही आहेत.

आता नवीन विदर्भातल्या मराठीशी काहीच संबंध येत नाही, पण कुठूनतरी आलाच तर त्यांचे शब्द, वाक्य रचना हि हिंदी भाषेशी पडताळून पाहण्याचा छंदच लागला आहे. :)

Comments

Vidarbh Madhya pradeshachya javal ahe mhanun asel..

Popular posts from this blog

गाडी सुरु करणे : भौतिकशास्त्र :)

वाहतूकीच्या जगात तुम्ही थोडेफार सक्रीय असाल तर अशी (नाट्यमय ) अवस्था डोळ्यासमोर आणावयास अजिबात कठीण नाही. तुम्ही दुचाकी वर आहात, आणि लाल सिग्नल आहे म्हणून तुमची दुचाकी बंद करून चौकात बर्‍यापैकी पुढे थांबले आहात. तुमच्या आजूबाजूला चार पाच दुचाक्या,  पाठीमागे एक बस आणि बसच्या मागे डुकरांच्या मागे जशी  पिलावळ असते त्या पद्धतीत दहा-पंधरा दुचाक्या गर्दीत उभ्या आहेत. सिग्नलचा दिवा लालचा हिरवा होताच तुम्ही दुचाकीला किक् मारता, पण दुचाकी तुम्हाला काहीच प्रतिसाद देत नाहीए, मग तुम्ही धडपड करायला लागता आणि तुमच्या मागच्या गाड्या जोरजोरात हॉर्न वाजवून वेळप्रसंगी तुमच्या आई वडीलांचा उद्धार करून 'कचकचून' निषेध नोंदवला जात आहे. दु:स्वप्नच ना? असा हा विचार मनात आला आणि म्हणालो गाडी का सुरू होत नाही याचं कारण बघुया. वास्तविक गाडी सुरु का होत नाही याचा विचार करण्यासाठी मुळात ती कशी सुरु होते हे समजणे  महत्वाचे आहे. त्यातूनही मुलभूत अश्या  गाडीच्या  इंजिनाचा विचार करणे जास्त समर्पक वाटते. जे काही तुटक ज्ञान आहे ते मी इकडे पाजळायचा प्रयत्न चालवणा...

पानवाला आणि पान

पान ही आपल्या देशाला लाभलेली एक सांस्कृतिक देणगी आहे . नीट पाहिलं, तर आपल्या पुराणातच कितीतरी ठिकाणी तांबूल - भक्षण करणारे सूर - असुर सापडतील . आजही नैवेद्या बरोबर विडा द्यायची पद्धत आहेच की . यावरून आठवलं , लहानपणी मी माहूरच्या देवीच्या दर्शनासाठी गेलो होतो . तिथे देवीच्या तोंडात विडा ठेवण्याची पद्धत आहे . तो विडा काढला कि गरम झालेला असतो असंही म्हणतात . आता हा श्रद्धाश्रद्धेचा भाग झाला , पण मुखातला विडा परत काढावाच कशाला ? असा रास्त प्रश्न मला आता पडतो. सांगायचा उद्देश एवढाच की विड्याची ही परंपरा पुष्कळ जुनी आहे . मराठी व्याकरणातही सुपारी देणे , विडा उचलणे असे काही अजूनही येणारे वाकप्रचार आहेत की . दत्तप्रबोधामध्येही पानाची तमोगुणी अशी उपमा आहे . त्यात म्हंटले आहे की , कीर्तनी तांबूल भक्षण । तें रजस्वलेचें शोणित जाण । कागजन्म तयालागून । करी भक्षण नरक मांस . त्यामुळे आपल्या संस्कृतीमध्ये पान जेवढे जुने तेवढेच पिचकारी मारणारे थुंक - संप्रदायी ही जुनेच आहेत हे कळून च...

सीबिस्किट

ही एक उत्क्रुष्ट कलाक्रुती पाहण्याचा योग आला. चित्रपटाचे पुढील चार भागात तुकडे पाडले आहेत. सिनेमाच्या पुस्तकातले हे चार वेगवेगळे धडे आहेत असं म्हंटलं तरी काही हरकत नाही. भाग एक - हॊवर्ड कारच्या खरेदी-विक्रीचा याचा व्यवसाय. अपघातात तो आधी त्याचा मुलगा आणि नंतर त्याच्या पत्नीला गमावतो. तसा यशस्वी पण सर्वस्व गमावल्याने खचलेला, कशात काही मन लागत नाही असा.  घोड्यांची पैदास करून शर्यतीचे घोडे वाढवण्याची त्याची इच्छा असते. त्याच्या या धंद्या निमित्ताने  फ़िरत असतानाच त्याला एक स्त्री भेटते आणि दोघांचे लग्नही होते. पुढे एके दिवशी घोड्यांच्या तबेल्यात त्याला स्मिथ नावाचा म्हातारा भेटतो. तो म्हातारा एका घोड्याबरोबर माळरानावर राहत असतो. त्याचा सध्याचा घोडा पुर्वी जायबंदी झालेला असतो त्यामुळे त्याला त्याचा मालक गोळी घालत असताना या म्हातार्या स्मिथनी  वाचवलेला असतो. स्मिथ या प्रसंगी गप्पा मारत असताना हॊवर्ड ला म्हणतो, "You dont throw away your ...