Skip to main content

स्टैनली का डब्बा

स्टैनली का डब्बा हा चित्रपट पाहीला... आवडला.



चित्रपटाच्या शेवटी एक नोटीस येते. "या चित्रपटाचे शूटींग विद्यार्थ्यांच्या खूप मधल्या सुट्ट्या (रिसेस) अर्थात फ़ार वेळ खर्च न करता; एक वर्कशॊप म्हणून सुट्टीच्या दिवसातच म्हणजे फ़क्त एका वीकेंड मध्ये केले गेले आहे". सध्याच्या व्यावसायीक सिनेमा मध्ये अश्या प्रकारचा चित्रपट बनवून लोकांपर्यंत पोहोचवायला एक धैर्य लागतं, अमोल गुप्तेचं हे धैर्य चित्रपट संपताना प्रेक्षकात त्यावेळेस एकदम जाणवतं.

अमोल गुप्ते तसंच शाळा, शिक्षक-विद्यार्थी नाते, एका विद्यार्थ्याचीच प्रमुख व्यक्तिरेखा अश्यांमुळे साहजिकच आठवतो तो ’तारे जमिन पर’. दोन्ही चित्रपटातला विरोधाभास हा की स्टॆनली चुणचुणीत, स्वाभिमानी, हुशार आणि विद्यार्थीप्रिय मुलगा तर ’तारे जमिन पर’ मधला दर्शील हा एक डिसलेक्सिक त्यामुळे अभ्यासात मागे, एकटा पडलेला, कुणी न समजून घेतलेला मुलगा. तारे मध्ये शिक्षक-विद्यार्थी असं मैत्रीपूर्ण नातं आहे तर स्टॆनली मध्ये त्याच नात्यातील एक चढाओढ आहे.

वास्तविक अमोल गुप्ते हा लहान मुलात व्यावसायिक संबंध असणारा माणूस. मतिमंद मुलांमध्ये तो गेली कित्येक वर्षे काम करतो.  त्यामुळे लहान मुलांच्या डोक्यात काय चाललं असतं, त्यांच्याशी कसं बोलायचं, कसं वागायचं हे त्याच्या शिवाय जास्त अजून कुणाला कळणार? चित्रपटाचं श्रेय अमोल गुप्तेला का जावं तर प्रेक्षकवर्ग हा चित्रपटातील लहान मुलांच्या भावनांना सहजपणे समजून घेतो  . . .. .  स्वत:च्या बालपणात हरवतो. व्यक्तीगत सांगायचे तर चित्रपट बघता बघता मी ही माझ्या शाळेत गेलो.  असं हे दिग्दर्शन हेच अमोल गुप्तेचं श्रेय आहे. स्टॆनली कोण, कसा, त्याच्या स्वभावाचे पैलू, त्याची बालबुद्धी आणि परिपक्वता हे अगदी साध्यासुध्या प्रसंगातून प्रभावीपणे दाखवलं गेलं आहे. त्याच्या आवडत्या रोझी टीचर (दिव्या दत्ता) साठी त्याने केलेली कविता, शाळेच्या टाकीवर त्याची नाइलास्तव पोटभर पाणी प्यायची असलेली सवय, त्याचं शाळेत इतर मुलांपेक्षा लवकर येणं, मधल्या सुट्टीत डबा न खाता शाळेबाहेर त्याचे ऊंडारणं, स्वत:च्या आईबद्दल त्याने अधून मधून काढलेले अभिमनास्पद उद्गार, यातून स्टॆनलीची व्यक्तिरेखा अधिक कुतुहलपूर्ण बनत जाते. अगदी चित्रपटभर त्याचं घर कसं असेल, त्याचे आई वडील कसे असतील, हे प्रश्न तुम्हाला अंदाज करायला भाग पाडतात.




चित्रपटाचा मूळ गाभा म्हणजे; वर्मा सर उर्फ़ खडूस हे स्वत: हिंदीचे शिक्षक असून इतर शिक्षक तसेच मुले यांचे डबे चोरून खात असतात. मुलांचे डबे खाऊन च्या खाऊन त्यांच्यावर गळचेपी सुद्धा करत असतात. या असल्या शिक्षकाच्या विरोधात  स्टॆनली आणि कंपनीने केलेले सरळसोट उपाय म्हणजे ही साधी सोप्पी गोष्ट. 




चित्रपटाचा शेवट इथे लिहित नाही पण शेवट अगदी शुन्य अंशात फ़िरतो. काही क्षण खिळवून ठेवतो. य़ा शेवटामुळेच प्रेक्षक घरी जाताना सिनेमा अनुभवत जातो आणि नंतरही अनुभवत राहतो.

’तारे जमिन पर’ मधल्या दर्शील पेक्षा ’स्टॆनली का डब्बा’ मधल्या पार्थोचं  (खुद्द अमोल गुप्ते चा मुलगा) मन माझ्या मते जास्त खोलवर समजून देण्यात दिग्दर्शक यशस्वी होतो. त्याच वेळेस मोठ्यांमधला दांभिकपणाही जास्त टोचतो. स्टॆनली का डब्बा मध्ये जास्त नाटकी, फ़िल्मी असं कुठेच नाहीये; वास्तविकताच जास्त आहे. मुळात वास्तविकता कधीच नाटकीय नसते म्हणून कदाचित काही लोकांना या चित्रपटाचा  शेवट  रुचणार नाही.  वास्तविक याच कारणासाठी मला ’स्टॆनली का डब्बा; हा ’तारे जमिन पर’ पेक्षा उजवा वाटला.

पार्थो गुप्ते (स्टॆनली) कुठल्याही बालकराकारासारखा अवाक करणारा सहज सुंदर अभिनय करून जातो. त्याने अभिनय केलाय हे कळतंही नाही हीच त्याच्या अभिनयाची खरी पावती. दिव्या दत्ता आपलं अभिनयातलं अष्टपैलूत्व सिद्ध करू पाहतीये आणि तिनेही आपल्या छोट्या भूमिकेमध्ये पुन्हा एकदा छाप पाडली आहे.




सलग १०९ दिवस ’तारे जमिन पर’ च्या युनिट बरोबर असणारा अमोल गुप्ते, कमिने मधला अप्रतिम असा भोपे भाउ आणि स्टॆनली मधला वर्मा सर उर्फ़ खडूस या तिन्ही अमोल गुप्तेंना बघून मी तरी त्यांचा मोठा पंखा झालो आहे. अश्या भरपूर कलाक्रुती त्यांच्याकडून होतील हीच अपेक्षा आहे. 

Comments

BinaryBandya™ said…
पहावाच लागेल मग :)
छान लिहिलंयस
mynac said…
पोस्ट वाचल्या मुळे... खरे तर लेखा मुळे उत्सुकता जास्त ताणली गेलीये... थियेटर मध्ये जाऊन बघितलाच पाहिजे... मस्त...
हेरंब said…
मस्त लिहिलंयत पंत.. आवडलं. नक्की बघणार हा चित्रपट.
Nivedita Raj said…
baghavaychi ichha zali ahe
छान लिहिलं आहेस.. नक्कीच बघेन...
Unknown said…
बंड्या - धन्यवाद.

नक्की बघ. सेंसिटिव्ह माणसाने तर नक्की बघावा.
Unknown said…
mynac - स्वागत आणि अभार्स! :)

हल्ली कमेंट टाकायला, किती लोक वेळ काढतात.
Unknown said…
हेरंब -

तुमचा आशीर्वाद, आणि अमोल गुप्ते चे काम. :)
Unknown said…
निवि -

दिल्लीच्या मुख्यमंत्री शीला दिक्षित यांनी चित्रपट पाहून तो कर-मुक्त केला.

तुलाही आवडेल. :)
Unknown said…
खूप आभार - इन्द्रधनु! :)
आज बघितला... अप्रतिम आहे!!

धन्स रे !!
Unknown said…
:) - सुझे

Popular posts from this blog

जनता आणि अयोध्या

बाबरी मशीद चा निकाल म्हणता म्हणता येउन ठेपलाय. भरपूर ठिकाणी लोकांना निर्णयाबद्दल कुतूहल आहे. हिंदूचे चुकले कि मुस्लिमांचे, कोणाची बाजू नक्की खरी वगैरे; वादविवाद म्हणा किंवा चर्चा म्हणा त्या ऐकू येत आहेत. एकंदरीत १९९२ चे मुंबई bomb blasts, त्यानंतर एकामागून एक घडलेल्या अनेक तश्याच घटना म्हणजे गोधरा, गुजराथ दंगल, सतत उसळणारं मालेगाव - घडत राहिल्या आणि लोकांना त्याची सवय ही होत गेली. २६ नव्हेंबर इथे मुंबई पुन्हा एकदा याच वादातून पोळली गेली. एवढा सगळं होऊन सुद्धा काही लोकांची खुमखुमी काही जात नाहीए . मुळात त्यांना ही गोष्ट जाणवत कशी नाही कि तेच आपल्या हाताने स्वत: चे आयुष्य insecure बनवत आहेत. आज ते वाचले तर उद्या त्यांच्याच पुढल्या पिढीच्या जीवाला विरुद्ध  बाजूने धोका राहणारच आहे.    २७ तारखेची याचिका फेटाळली गेली, आणि दोन्ही बाजूंकडून खुलासे देण्यात आले की कोर्टाचा निर्णय सर्वमान्य असेल. तेव्हा एक गोष्ट डोक्यात आली - की कोर्टाने असा निर्णय दिला तर? वादग्रस्त जमिनीवर रामलल्ला, निर्मोही आखाडा आणि मुस्लीम अत्युच्च संस्था वक्फ या तिघांचाही भारतीय म्हणून हक्क आहे, त्यामुळे तिथे मंदिर क

पानवाला आणि पान

पान ही आपल्या देशाला लाभलेली एक सांस्कृतिक देणगी आहे . नीट पाहिलं, तर आपल्या पुराणातच कितीतरी ठिकाणी तांबूल - भक्षण करणारे सूर - असुर सापडतील . आजही नैवेद्या बरोबर विडा द्यायची पद्धत आहेच की . यावरून आठवलं , लहानपणी मी माहूरच्या देवीच्या दर्शनासाठी गेलो होतो . तिथे देवीच्या तोंडात विडा ठेवण्याची पद्धत आहे . तो विडा काढला कि गरम झालेला असतो असंही म्हणतात . आता हा श्रद्धाश्रद्धेचा भाग झाला , पण मुखातला विडा परत काढावाच कशाला ? असा रास्त प्रश्न मला आता पडतो. सांगायचा उद्देश एवढाच की विड्याची ही परंपरा पुष्कळ जुनी आहे . मराठी व्याकरणातही सुपारी देणे , विडा उचलणे असे काही अजूनही येणारे वाकप्रचार आहेत की . दत्तप्रबोधामध्येही पानाची तमोगुणी अशी उपमा आहे . त्यात म्हंटले आहे की , कीर्तनी तांबूल भक्षण । तें रजस्वलेचें शोणित जाण । कागजन्म तयालागून । करी भक्षण नरक मांस . त्यामुळे आपल्या संस्कृतीमध्ये पान जेवढे जुने तेवढेच पिचकारी मारणारे थुंक - संप्रदायी ही जुनेच आहेत हे कळून च